Trái Đất Dưới Chân Chúng Ta: Tài Sản Lớn Nhất Và Thách Thức Lớn Nhất
Nhân dịp Ngày Trái Đất, chúng ta đối diện bước ngoặt quan trọng trong mối quan hệ giữa con người và hành tinh. Sau chuyến công tác tại Washington, D.C, tôi nhận ra: mặt đất ngay dưới chân là tài sản quý giá nhất nhưng cũng là điểm yếu thách thức lớn nhất của chúng ta.
Ngày càng nhiều người nhận thấy tầng dưới bề mặt - vùng ẩn chứa mạch nước, khoáng sản, tiềm năng địa nhiệt - chính là chìa khóa cho sự phát triển kinh tế và môi trường. Tuy vậy, kiến thức và nguồn lực quản lý của chúng ta vẫn còn hạn chế, trong khi biến đổi khí hậu tăng tốc, tác động ô nhiễm lan rộng và nhu cầu tài nguyên tăng vọt.
Những vấn đề này không chỉ là thách thức lớn - chúng mang tính sống còn. Tình trạng thiếu nước đang đe dọa nhiều cộng đồng với tốc độ khai thác nước ngầm vượt ngoài tầm kiểm soát. Các khoáng sản thiết yếu như lithium, cobalt, đất hiếm càng trở nên khan hiếm giữa bất ổn địa chính trị. Đây là vật liệu không thể thiếu để phát triển năng lượng sạch, xe điện, pin và hạ tầng số - chủ đề của Ngày Trái Đất năm nay.
Bên cạnh khoáng sản, an ninh năng lượng đòi hỏi đa dạng hóa nguồn lực, trong đó, địa nhiệt là nguồn tiềm năng còn bị bỏ ngỏ. Độ bền vững của cộng đồng trước thiên tai, biến đổi môi trường lâu dài càng phụ thuộc việc chúng ta quản lý hệ tầng dưới mặt đất như thế nào.
Hệ Thống Liên Kết Phức Tạp
Khó khăn càng lớn bởi mọi yếu tố đều liên quan lẫn nhau. Khi chúng ta khai thác khoáng sản, ngoài việc lấy đi tài nguyên, còn có thể ảnh hưởng đến nước ngầm, làm mất ổn định địa chất, biến đổi cảnh quan lâu dài. Những hành động ấy tạo hiệu ứng dây chuyền lên môi trường - kinh tế mà ta còn chưa hiểu hết.
Thảm họa động đất vừa xảy ra tại Myanmar như hồi chuông nhắc nhở: Trái Đất luôn vận động và nhiều khi rất dữ dội. Cơ sở hạ tầng, cộng đồng và nền kinh tế của chúng ta vẫn phải đối mặt với những bất trắc mà mình không thể kiểm soát. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể chủ động chuẩn bị, phòng ngừa.
Chính quyền Mỹ gần đây cũng tập trung nhiều hơn vào vấn đề tầng dưới mặt đất. Các chương trình như Quản lý bổ sung mạch nước ngầm (Managed Aquifer Recharge), giải quyết ô nhiễm nguồn nước do các hóa chất bền vững (PFAS), phát triển địa nhiệt... Đây là chuyển biến mạnh mẽ cho thấy giá trị sống còn của tài nguyên dưới lòng đất với kinh tế xã hội.
Cùng Ngồi Trên Một Con Thuyền
Điều đáng lưu ý nhất là bài toán của Trái Đất vượt qua mọi ranh giới chính trị. Trong các buổi làm việc với đại diện các bang của Mỹ, tôi thấy rõ: nơi thì thiếu nước, nơi thì lụt lội, nhưng tất cả đều cần dữ liệu thủy văn và hạ tầng vững chắc hơn. Trái Đất vốn không phân biệt đảng phái, và các cách tiếp cận đối phó thách thức của nó cũng dần không còn chia rẽ.
Ngay cả thị trường tài chính cũng phản ánh thực tế này. Vàng luôn giữ vị trí là tài sản “trú ẩn” khi kinh tế biến động. Tháng 4 vừa qua, vàng lập đỉnh trên 3.240 USD/ounce. Xu thế ngân hàng trung ương tích trữ vàng thay vì trái phiếu là minh chứng cho mối lo lắng về tài sản vật chất thực sự quan trọng hơn tài sản tài chính thuần túy.
Chấp Nhận Tính Phức Hợp
Nhân dịp Ngày Trái Đất, chúng ta càng nhận thức rõ: quản lý tài nguyên hiệu quả chỉ có được khi chúng ta hiểu và xử lý đa chiều, đan xen của các hệ thống trên Trái Đất. Nếu chỉ nhắm vào từng vấn đề riêng lẻ, chắc chắn sẽ xuất hiện “hiệu ứng phụ” không mong muốn. Giải pháp bền vững nhất là những chiến lược tổng hợp, xem xét song song yếu tố nước, khoáng sản, năng lượng và rủi ro địa chất.
Đầu tư vào công nghệ đo vẽ, giám sát toàn diện tầng dưới mặt đất là yếu tố then chốt. Chúng ta cũng rất cần khung pháp lý hướng tới việc đánh giá tổng thể tác động thay vì từng hoạt động nhỏ lẻ, đồng thời tạo ra cơ chế tài chính tôn vinh giá trị của sự bền vững, năng lực chống chịu.
Luôn Gắn Kết Cùng Đất
Để đạt điều đó, cần có quyết tâm chính trị, tầm nhìn xa và giáo dục cộng đồng rộng rãi. Hầu hết mọi người vẫn chưa nhận ra cuộc sống hàng ngày phụ thuộc như thế nào vào tài nguyên dưới lòng đất: nước sạch từ vòi, khoáng chất trong điện thoại hay sự ổn định của nền móng nhà cửa.
Ngày Trái Đất nhắc nhở: Trái Đất không chỉ là thứ cần bảo vệ chung chung, mà là hệ thống phức tạp, quản lý hiệu quả nó quyết định tương lai văn minh của nhân loại. Tầng dưới mặt đất là tài nguyên chung cuối cùng, xuyên qua mọi ranh giới địa lý, quốc gia. Khi biến đổi khí hậu và nhu cầu tài nguyên gia tăng, chính cách chúng ta sống cùng và sử dụng đất dưới chân sẽ quyết định sự phát triển kinh tế, an ninh quốc gia và mục tiêu phát triển bền vững. Đã đến lúc đưa đề tài này ra khỏi “bóng tối” để trở thành trung tâm của mọi bàn luận và chính sách công.
Tiến sĩ Thomas D. Krom là Giám đốc môi trường tại Seequent, thành viên của Bentley Systems – công ty hàng đầu thế giới về mô hình, phân tích và quản lý dữ liệu địa chất.
Bentley Systems là đơn vị dẫn đầu toàn cầu về phần mềm kỹ thuật hạ tầng. Nhân Ngày Trái Đất 22/4, Bentley vừa công bố Báo cáo Ảnh hưởng – Impact Report của công ty.
